Câu ở trên cái title là câu mở đầu cho A Clockwork Orange, cả trong bộ phim của Stanley Kubrick lẫn cuốn tiểu thuyết của Anthony Burgess. Đến giờ tôi vẫn thấy khó giải thích tại sao nhân vật nói ra một câu khủng khiếp như vậy, Alex DeLarge, trong phim lại có giọng nói mượt mà và quyến rũ đến thế. Những gì quyến rũ và mềm mại thì mới thực sự nguy hiểm chăng? Rất có thể. Dù sao thì những ai không muốn nghe phàn nàn, những phàn nàn có thể làm hỏng đi một vài thời khắc trong khoảng thời gian phần lớn vô nghĩa của mỗi người, thì không nên đọc. Vì tôi sẽ phàn nàn đấy.
Mọi thứ đều bắt đầu từ cự ly gần: mỗi lúc tôi một thêm cảm thấy khó ở tại chính nơi tôi sống gần như cả đời cho đến lúc này. Tôi sống ở đây từ lúc ngồi ở cửa sổ nhà còn có thể nhìn thấy vô số lò gạch, một nghĩa địa xa xa vẳng tới tiếng kèn đám ma mỗi khi có đám ma, tiếng kèn đám ma ngay gần kề mỗi khi có đứa trẻ nghịch ngợm bị chết đuối ở mấy cái hồ rộng mênh mông vây lấy khu nhà tôi. Cái lò gạch, bây giờ ai còn nhớ hình dáng? Cái hồ, bây giờ ai còn nhớ từng có nước trong đến thế nào, một chấm phá hoang dã cho thành phố.
Giờ đây thì đối diện nhau qua một cái phố xưa kia thấy rộng mênh mông giờ nhỏ xíu chật chội tù túng, đối diện nhau là hai tòa nhà cao gần 30 tầng mỗi cái. Cách đó không xa, trong vòng chưa đến 300 mét, là một nhà nữa tương tự, và tất nhiên cũng cực kỳ xấu. Chưa hết, còn hai tòa nhà nữa sẽ dựng lên, vẫn quanh quẩn trong một khu phố cực kỳ nhỏ. Cứ như thể những cái lò gạch của thời xa xưa chính là điềm báo cho một thực tế: suốt hai mươi năm liền nơi đây lúc nào cũng là công trường. Tại sao người ta lại có thể xây mấy tòa nhà sát sàn sạt nhau như vậy, không một khoảng không gian trống, không một ý định cải thiện về tiếng ồn và bụi bẩn? Câu hỏi này tất nhiên chỉ là tu từ.
Cũng như câu hỏi tại sao bây giờ đi ra đường là cả một việc bất khả, không thể chấp nhận và không thể thở nổi? Những chiếc xe ôtô, số lượng tăng đột biến sau kỳ chứng khoán leo cột mỡ vừa rồi, đã tạo ra một cách đi rất mới mẻ trong thành phố: bạn đã bao giờ nhìn thấy cảnh sáu cái ôtô xếp hàng ngang trên phố Hà Nội chưa? Tin tôi đi, không khác gì Champs-Élysées có một triệu cái xe thồ, và Fifth Avenue có 200 chiếc công nông cải tiến tay lái ngang diễu hành ngang dọc ngày đêm. Mới đây Hà Nội lại tiếp tục chứng minh đầu óc ngu xuẩn của mình là một cái gì đó vô tận không thể lường hết được tầm vóc: chắc nhiều người cũng đã nhận ra, từ vài ngày nay đột nhiên rất nhiều ngã tư bị xóa sổ, xe cộ chỉ còn được rẽ ở những nơi dải phân cách được gỡ ra. Một hệ thống đèn xanh đèn đỏ sắp tan biến. Tôi dám cá là việc này sẽ càng làm trầm trọng hơn tắc đường ở đây, và đây lại là một ý tưởng hắc lào lang ben của một thằng ngu nào bỗng nhìn thấy cơ hội kiếm đường một đống tiền dự án cho cải tạo giao thông. Diễu hành trước mặt chúng ta là hàng hàng tiếp nối những gì ngu ngốc nhất, và những thằng điên đi xe máy quay ngang nhổ nước bọt, những con rồ hạ cửa kính ôtô xuống nhổ bã kẹo cao su. Quê ta vạn tuế và mả mẹ bọn nhổ các thứ trong mồm ra đường.
Tôi còn có thể liệt kê tiếp vô số và vô số và vô số thứ nữa, nhưng ngay cả sự phàn nàn cũng biết mệt mỏi thôi. Mấy ngày qua đọc tin tức về LS Lê Công Định, tôi cay đắng nghĩ đến lúc nhỡ đâu bất kỳ ai cũng sẽ bị bắt bỏ tù và bị mấy trăm tờ báo tổng sỉ vả vì trong máy tính vẫn lưu history từng vào talawas, RFA hay các trang web khác, những gì tôi hay bất kỳ ai làm với hy vọng đóng góp cho xã hội bị xem như là hành động chống phá, phản động, đi ngược lại lợi ích chung. Giống như tôi từng cay đắng những lần vào bệnh viện tại Hà Nội, bất kỳ bệnh viện nào, hồi mấy năm vừa rồi. Ta dồn sức lực và niềm hy vọng cho những gì nhận thức và lý tưởng chúng ta cho là tốt, để rồi khi bị bệnh vào bệnh viện của nhà nước, tự khắc bao nhiêu cao đẹp khí khái bay biến sạch, mà chỉ còn chăm chăm lục lọi trong đầu óc xem có người quen nào có thể tác động đến trưởng khoa hay bác sĩ, rồi làm thế nào để nhanh chân khéo léo đút tiền y tá điều dưỡng mà không làm họ mếch lòng. Sau một ca mổ phải chuẩn bị sẵn sàng tinh thần và sức lực để khiêng băng ca đi cầu thang dốc ngược và chật khủng khiếp, dù không hề có kỹ năng và tự hỏi tại sao không có thang máy và tại sao bác sĩ không nghĩ đến việc người nhà bệnh nhân vì lo lắng mà run tay khiêng vác. Bệnh viện ở Hà Nội, nhiều khi tôi thấy giống như nơi giết người hơn là nơi cứu người, nơi một bệnh nhân nghèo khổ từ tỉnh xa lên chữa bệnh ba lần không nhập được viện. Khi nằm lại ngủ đêm tại bệnh viện, hãy cầu Chúa sao cho thận bạn chịu đựng được để tốt nhất là không phải lai vãng đến phòng vệ sinh, chỉ là đi tè thôi cũng giống như là địa ngục, đừng nói đến ị.
Cố gắng và nỗ lực liệu có đáng gì hay không? Hay đã đến thời điểm “sauve qui peut”, đến lúc “les rats quittent le navire”, những con chuột nhảy xuống nước khi biết thuyền sắp đắm. Vấn đề là có ai muốn thành chuột đâu.
Nhị Linh 