Phan Khôi nhà báo

Tôi cũng giống nhiều người mà tôi quen, đã lâu lắm rồi không mua một tờ báo nào ngoài sạp để đọc cả. Chán. Nhất là báo chí văn nghệ thì không thể chấp nhận được. Chúng ta đang sống trong thời kỳ duy nhất của lịch sử Việt Nam có tình trạng báo chí văn nghệ không có tiếng nói trọng lượng và chán kinh người. Chúng ta cũng sống trong thời kỳ không có nhà báo lớn.

Nhìn vào cách phát triển của báo chí hiện nay, tôi thấy như thể toàn bộ ngành báo chí đang tự chửi vào lịch sử báo chí Việt Nam đã từng có ở sau lưng. Những gì tốt đẹp và có sức sống nhất bị bỏ đi, trong đó quan trọng hơn hết là chuyên mục thường xuyên và hình thức phơi-ơ-tông. Trong khi đó hủ tục thì lại được giữ và phát triển rầm rộ. Một hủ tục rất lớn chính là báo Tết. Năm nay tôi đã làm được một việc tốt là không viết một bài báo Tết nào cả:) mấy năm trước xin tự thú nhận là cũng có dăm ba.

Phan Khôi là dạng nhà báo lớn mà lịch sử báo chí Việt Nam từng có. Trong cái nhìn của tôi, thời ấy hai nhà báo vĩ đại là Phạm Quỳnh và Phan Khôi, nhưng Phan Khôi độc đáo hơn nhiều, một khối kiến thức và một khí chất thật là hợp với báo chí. Phan Khôi có mặt trên hầu hết tờ báo hay nhất: Đông Pháp thời báoThần chung, và nhất là Phụ nữ tân văn của vợ chồng Nguyễn Đức Nhuận. Tất nhiên cũng có cả ở trên Nam phongPhụ nữ tân văn tôi đã từng sờ vào, một tờ báo đẹp khủng khiếp, vô cùng trang nhã. Có lẽ sau Nam phong thì Phụ nữ tân văn là tờ báo đẹp nhất của trước 1945, chất lượng bài vở cũng cao. Khổ báo cũng thích: 440x290mm. Hồi đó Phan Khôi có mặt trong tất tật tranh luận lớn nhỏ, không bỏ qua một cái gì cả. Chỉ có sự lầm lạc của ngành nghiên cứu lịch sử văn học và báo chí mới đủ sức làm Phan Khôi lu mờ, ít được biết tới như hiện nay.

Các bác chán đọc báo ngoài sạp thì nên làm như tôi, ngồi đọc Phan Khôi cho bõ công đọc: các sách có liên quan là Phan Khôi tác phẩm đăng báo, Lại Nguyên Ân sưu tầm, biên soạn, đã ra được các tập 1928 đến 1931, tức là giai đoạn hậu Nam phong, chuyển sang các báo Sài Gòn, bộ sách được in từ 2003 đến 2007; sau đó có thể đọc Phan Khôi, tiếng Việt, báo chí và Thơ Mới của Vu Gia, NXB Đại học Quốc gia TP HCM, 2003, nhưng quyển này có nhiều điểm tôi nghi lắm; ngoài ra nên mở rộng đọc những gì viết về Phan Khôi của những người như Thanh Lãng, Thiếu Sơn…