Vừa mới có một bạn đề nghị tặng tôi Tự do đầu tiên và tự do cuối cùng làm tôi nhớ đến Phạm Công Thiện, nhớ lắm í:)
Không nhớ những hố thẳm và tư tưởng, bùng vỡ và rắn, mà nhớ Mặt trời không bao giờ có thực, tập thơ-văn xuôi do An Tiêm xuất bản vào năm 1967.
Tập thơ được chia thành nhiều đoạn, đoạn 1 bắt đầu như sau:
“Gần năm tháng nay, hắn đã sống hững hờ như một thây ma; mỗi ngày bắt đầu lại một mặt trời cũ, dâng lên trên những mái nhà một xác thối của mặt trời, ánh sáng của đèn cầy còn dễ thở hơn ánh sáng của mỗi ngày dư máu”.
Không lâu sau sẽ có một câu giống như tuyên ngôn: “Viết cho mệt nhoài thân thể, rã rời trí óc, tê chết ngòi bút, lạnh buốt hơi thở.”
Ai đọc cả tập Mặt trời không bao giờ có thực này hẳn đều thấy: Phạm Công Thiện có một văn chương bạo lực, mơ mộng trong cơn bạo lực và bạo lực mà vẫn mơ mộng.
Từ đâu mà có cái đó, cái writing đó? Tôi nghĩ câu trả lời có thể là: từ tập thơ (cũng thơ-văn xuôi) Les Chants de Maldoror của Lautréamont. Đến Lautréamont thì tính chất “insolence” (láo xược) là nét chính yếu của Rimbaud đã dần phai nhạt, thơ ca dường như bước vào một giai đoạn khác, đại diện bằng bạo lực.
Đang vội chưa nói tiếp được hehe, vội lắm í:) Chỉ thêm một cái là hai tác phẩm thơ quan trọng nhất của thời kỳ đầu hiện đại của Pháp đều dính dáng tới mal/evil/ác: Les Fleurs du mal của Baudelaire và trong cái tên Maldoror của Lautréamont cũng có từ này.
Cái ác làm nên thơ hiện đại, chăng? :d
—————–
Vừa nghe tin nhân sự ban chấp hành Hội Nhà văn: mort de rire :ddd
Thôi bây giờ quay lại với Lautréamont: bác nào có ham muốn đọc thì ở đây có đủ cả 6 “chant”.
Mấy câu mở đầu:
Plût au ciel que le lecteur, enhardi et devenu momentanément féroce comme ce qu’il lit, trouve, sans se désorienter, son chemin abrupt et sauvage, à travers les marécages désolés de ces pages sombres et pleines de poison; car, à moins qu’il n’apporte dans sa lecture une logique rigoureuse et une tension d’esprit égale au moins à sa défiance, les émanations mortelles de ce livre imbiberont son âme comme l’eau le sucre.
Ngại dịch quá, nhưng các bác có thể hiểu đây là đoạn mào đầu của Lautréamont, cảnh báo cho độc giả về khả năng sẽ trở nên “féroce” khi đọc các “chant” (bài ca) cũng “féroce” này, rồi thì đường đi sẽ chông gai, khúc khuỷu, không những thế còn đầy đầm lầy.
“ces pages sombres et pleines de poison”: ngữ đoạn này quan trọng hơn cả, nó nói đến sự u tối, và nhất là “thuốc độc”: bài thơ là thuốc độc, Achtung! :d
Đoạn mào đầu này có làm các bác nhớ đến ai khác ngoài Phạm Công Thiện không? Tôi thì nghĩ ngay đến đoạn cảnh báo của Thanh Tâm Tuyền đặt ở đầu tập Tôi không còn cô độc, bác nào đọc thuộc lòng được không ạ? Lê Huy Oanh sau này trên tờ Văn số đặc biệt về Thanh Tâm Tuyền đã tán rất lâu về cái mào đầu này.
——————-
Đoạn Thanh Tâm Tuyền như sau:
“Ở đây tôi là vị hoàng đế đầy đủ quyền uy. Bởi vì người vào trong đất đai của tôi.
người hoàn toàn tự do.
để cai trị tôi có những luật lệ tinh thần mà người phải thần phục nếu người muốn nhập lãnh thổ.
người hoàn toàn tự do.
và có thể ném cuốn sách ra cửa sổ”
Còn Lê Huy Oanh, trên Văn số Giai phẩm “số đặc biệt về nhà thơ Thanh Tâm Tuyền” (11/1973), viết như sau:
“Thanh Tâm Tuyền đã tuyên bố như vậy [tức đoạn tôi vừa chép lại ở trên] ở đầu tập Tôi không còn cô độc. Trong cơn giận dữ rất chân thật, tôi đã mạt sát đả kích anh ta thậm tệ để rồi chỉ ít ngày sau tôi dần dần thấy tất cả sự nông nổi bất công của những lời mạt sát đó, những cử chỉ đả kích đó. Tôi đã không ngần ngại “ném cuốn sách ra cửa sổ” để rồi tôi lại len lén bước ra nhặt nó lên, ấp nó vào ngực, mang nó vào nhà. Vậy thì, vậy thì tôi chỉ còn có cách phải chịu thần phục những luật lệ tinh thần của “vị hoàng đế” ấy bởi tôi rất muốn tiếp tục chuyến đi vào lãnh thổ của ông ta” (bài “Ký sự về một chuyến đi kỳ thú vào vùng rung cảm”, tr. 11).
Bài của Lê Huy Oanh nồng nhiệt và chân thực, nhưng chẳng nói được gì nhiều về thơ Thanh Tâm Tuyền. Các bạn có nghĩ giống tôi hong? :d
Nhị Linh 