Don Quichotte giải thích cho Sancho rằng Homère và Virgile không miêu tả các nhân vật “như họ vốn có, mà như họ phải trở thành để có thể được lấy làm những tấm gương về đức hạnh cho các thế hệ sau này”. Thế nhưng bản thân don Quichotte lại không hề là một tấm gương để noi theo. Các nhân vật tiểu thuyết không đòi hỏi người ta ngưỡng mộ họ vì những đức hạnh của họ. Họ đòi người khác hiểu họ, và đây là một điều hoàn toàn khác. Những người anh hùng trong sử thi chiến thắng hoặc, khi thất bại, cho đến hơi thở cuối cùng họ vẫn gìn giữ được sự lớn lao của mình. Don Quichotte đã thất bại. Mà không có chút lớn lao nào. Bởi, ngay lập tức, mọi thứ đều rõ ràng: đời người đúng như bản chất của nó là một thất bại. Điều duy nhất còn lại với chúng ta khi đối diện với thất bại không thể tránh khỏi đó, mà người ta gọi là cuộc đời, là tìm cách hiểu nó. Đó là lẽ sống của nghệ thuật tiểu thuyết.
(MK)
Nhị Linh 