Hồi năm ngoái, mấy danh sách tôi liệt kê những cuốn sách mà tôi cho là đáng quan tâm (tháng Năm, tháng Bảy, tháng Chín) cho một tờ tạp chí, có rất nhiều người xem. Điều ấy cho thấy rõ rằng báo chí Việt Nam mãi vẫn không làm được một việc tưởng chừng nhỏ nhặt như vậy, kể cả những tờ được tiếng là lớn nhất.
Giờ, không viết cho tờ tạp chí kia nữa, nhưng tôi sẽ vẫn lập danh sách hằng tháng những gì đáng quan tâm của đời sống sách vở tại Việt Nam. Danh sách này có tính chất đặc biệt cá nhân và không nhất thiết 10 quyển, có kèm bình luận hoặc không kèm bình luận, lại có lúc có thể có bình luận rất dài, lúc nào bỗng dưng tôi trở nên lắm lời.
Tôi hoàn toàn ý thức được là mình không thể bao quát hết tình hình xuất bản sách trong nước, cho dù chỉ đặc biệt quan tâm đến mảng sách văn học và sách nghiên cứu, nên tôi rất hoan nghênh các cơ sở xuất bản liên hệ với tôi :p Năm vừa qua, Ban Tu thư Đại học Hoa Sen đã rất tích cực gửi sách tặng tôi, tôi rất cảm ơn :p
I. Tác giả cũ xuất hiện trở lại
Càng ngày, hiện tượng tác giả cũ xuất hiện trở lại càng có tỉ trọng lớn hơn trong xuất bản sách ở Việt Nam và gây được sự chú ý lớn của độc giả: sau mấy tập truyện ngắn của Dương Nghiễm Mậu rồi tác phẩm của Lê Xuyên cách đây vài năm là đến những tác giả như Ngọc Giao, Võ Phiến, Tạ Chí Đại Trường…
Gần đây hơn cả là hai tác giả Sài Gòn trước 1975: Lê Tất Điều (Đêm dài một đời, Phương Nam & NXB Hội Nhà văn) và Trần Thị Ngh (Nhà có cửa khóa trái, Lạc đạn và Nhăn rúm, ba tập truyện ngắn, đều của Phương Nam & NXB Hội Nhà văn).
Cuốn truyện của Lê Tất Điều kể về cuộc đời những cậu bé bị mù, được nuôi dạy tại một kiểu trường dạy nghề để chuẩn bị bước vào đời. Trước 1975, Lê Tất Điều đã in nhiều tác phẩm.
Trần Thị Ngh xuất hiện khá muộn, lần đầu tiên trên tạp chí Vấn Đề, chuyên viết truyện ngắn, truyện “Nhà có cửa khóa trái” từng xuất hiện trong một tập sách giờ rất khó tìm tên là Những truyện ngắn hay nhất của quê hương chúng ta, 1974. Có vẻ như lẽ ra Trần Thị Ngh đã in được một cuốn sách trước 1975, nhưng theo lời kể của một số người, quyển sách ấy vừa in xong thì xảy ra biến cố 30 tháng Tư. Trần Thị Ngh xuất hiện muộn hơn các nhà văn nữ danh tiếng từng tạo nên cả một làn sóng của thời ấy, Nhã Ca, Trùng Dương, Túy Hồng, Nguyễn Thị Hoàng, Thụy Vũ… Lần in ba tập truyện ngắn này là cơ hội để độc giả ngày nay được đọc tác phẩm của một nhà văn có phong cách vô cùng hấp dẫn, đặc biệt trong miêu tả tâm lý phụ nữ trong những cuộc tình bất thường ở một cái thời lạ thường.
II. Non-fiction
Suối nguồn số 7, 11/2012, số chuyên đề Trúc Lâm Đại Sĩ xuất sơn đồ, Nguyễn Nam biên khảo, ấn phẩm (dạng ấn tống) thuộc Trung tâm dịch thuật Hán Nôm Huệ Quang do Hòa thượng Thích Minh Cảnh chủ trì, Cửu Đức & NXB Hồng Đức. Đây là một tác phẩm hiếm hoi của anh Nguyễn Nam, một nhà nghiên cứu mà ai cũng mong viết nhiều hơn nhưng lại viết quá ít.
Đám đông cô đơn, David Riesman, Thiên Nga dịch, Nhã Nam & NXB Tri thức. Cuốn sách The Lonely Crowd đơn giản là một kinh điển của thế kỷ XX trong mảng nghiên cứu tâm lý cộng đồng và phân tích xã hội. Nhiều khái niệm của David Riesman đã trở thành thông dụng trong ngôn ngữ hằng ngày, nhiều điều Riesman phân tích đã đi trước McLuhan. Trước 1975, từng có một bản dịch của Hoàng Minh Tuynh mang nhan đề Quần chúng cô đơn.
Tuyển dịch của Nguyễn Khánh Long, Giấy Vụn xuất bản. Tác phẩm này tuy in đã khá lâu nhưng tôi vẫn muốn nhắc đến, cũng là một cách để tưởng niệm dịch giả Nguyễn Khánh Long. Trong sách là các bài tiểu luận, diễn từ của nhiều nhà văn quan trọng trên thế giới.
Bên thắng cuộc, Huy Đức, tập một, Giải Phóng, xuất bản kiểu đặc biệt. Cuốn sách nhanh chóng rơi vào một tình thế khiến cho mọi thảo luận nghiêm túc tạm thời là không thể, vì chẳng ai nghiêm túc mà lại muốn bị coi là mình “chọn bên”. Với riêng tôi, Bên thắng cuộc là một nỗ lực lớn của nhà báo Huy Đức, nhưng cuốn sách, nếu coi là một sản phẩm thương mại, thì quá mức nghiệp dư, thậm chí tôi còn không chắc được là có theo một nguyên tắc về trình bày, biên tập nào hay không. Nội dung sách: phong phú nhưng nhiều thiên kiến, không hẳn quá mới mẻ, và tác giả quá mức ngây thơ khi nhấn mạnh rất nhiều vào “sự thật”.
Văn học và cái ác (Ngân Xuyên dịch, ấn phẩm của một cơ sở xuất bản mới, tên là Sao Bắc của anh Nguyễn Trí Dũng).
III. Fiction
Một tập thơ xuất bản đã tương đối lâu: Gọi tìm xác đồng đội của Trần Vàng Sao, NXB Hội Nhà văn, in theo kiểu một bên chụp thủ bút, một bên là chữ in. Trong tập thơ này ta gặp lại một Trần Vàng Sao rất đặc trưng, từng kết tinh trong “Bài thơ của một người yêu nước mình”: “trận Mậu thân 1968 mi về Huế/ra khỏi cửa rừng mi cười rất sướng”.
Màu cỏ xanh trong suốt, 5 tác giả (Lưu Diệu Vân, Hoàng Long, PK, Phạm Vũ Văn Khoa và Nhã Thuyên), NXB Trẻ. Tôi quen biết một tác giả, có quen nhưng chưa gặp một tác giả khác trong nhóm và rất lấy làm hân hạnh vì được gửi tặng tập sách. Chúc mừng chúc mừng :p
Quyển này in cũng tương đối lâu rồi: Zazie trong tàu điện ngầm, Cẩm Thơ dịch, thuộc “loạt sách tháng Mười một” của tủ sách “Cánh cửa mở rộng”, NXB Trẻ. Để biết văn chương nghĩa là như thế nào, cần đọc một số nhà văn, trong số ấy có Raymond Queneau. Chỉ đáng tiếc là ở Việt Nam, cuốn sách này toàn được giới thiệu rất buồn cười là “tác phẩm thiếu nhi”.
Nhị Linh 